της Λουίζας Καλούση
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΩΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΟΡΦΗ ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ
ΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΤΟΥ ΝΤΕΛΑΚΡΟΥΑ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Ο 19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ, ΑΙΩΝΑΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΑ ΤΩΝ OΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ
Η ΕΥΡΩΠΗ, Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΓΑΛΛΙΑ
H Ευρώπη στο μεταίχμιο του 18ου-19ου αιώνα, αφήνει πίσω της τη βραδυκίνητη φεουδαρχία, αναπτύσσεται γοργά, με την πλέον βιομηχανοποιημένη οικονομία και το εμπόριο. Η καπιταλιστική και ελεύθερη οικονομία εδραιώνεται όπως και η ενίσχυση των εθνικών σχηματισμών. Ο Διαφωτισμός είναι εδώ αλλάζοντας τις κοινωνίες: δημοκρατία – ατομικές ελευθερίες – ορθός λόγος. Η Γαλλική Επανάσταση σηματοδοτεί την αρχή των αλλαγών. Τo 1789, ψηφίζεται από τη Συντακτική Συνέλευση η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Eric Hobsbaum, ‘Eθνη και εθνικισμός από το 1780 μέχρι σήμερα, εκδ. Καρδαμήτσα, 1994
Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, Παρίσι,1789
Ο 19ος ΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
Ο 19ος αιώνας, ο αιώνας της πρώτης γυναικείας διακήρυξης, ο αιώνας των πρώτων διεκδικήσεων ισότητας των φύλων και η εν δυνάμει πραγμάτωση της μέσα από τα οδοφράγματα και τις επαναστάσεις. Η Ολύμπια ντε Γκουζ, από τις πρώτες γαλλίδες φεμινίστριες του πρώτου κύματος, συνέταξε την πρώτη Διακήρυξη των Πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών και των πολιτισσών, το κίνημα όμως και οι σύντροφοι της όντας ανέτοιμοι να την υποδεχτούν, της επεφύλασσαν την εκτέλεση της στη γκιλοτίνα το 1793.
Βέρα Σιατερλή, «Η Ολυμπία ντε Γκουζ στη Γαλλική επανάσταση», 7/11/2018
ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ, Ο «ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ» ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
Το Ανατολικό Ζήτημα για τις ξένες Δυνάμεις ήταν ένα αγκάθι πολιτικών διεκδικήσεων του “χρόνιου ασθενή” μεταξύ Ρωσίας, Αγγλίας, Αυστρίας και Γαλλίας. Αρχικά οι χώρες που συγκροτούσαν την Ιερή Συμμαχία ήταν αντίθετες σε κάθε επαναστατική ενέργεια, η οποία θα έθετε σε κίνδυνο την ειρήνη που είχε επιβληθεί στην Ευρώπη μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό (1815). Οι Έλληνες επαναστάτες είχαν να αντιμετωπίσουν στο στρατιωτικό πεδίο ισχυρές δυνάμεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και στο διπλωματικό μια εχθρική Ευρώπη. Την πραγματικότητα απηχούν καλύτερα τα λόγια του Κολοκοτρώνη: «Όταν αρχίσαμε την Επανάσταση, ο κόσμος μάς πέρασε για τρελούς». Διαφορετική τροπή πήραν τα πράγματα με τη διαφοροποίηση της αγγλικής πολιτικής που απώτερο σκοπό είχε να αποτρέψει την έξοδο των Ρώσων στη Μεσόγειο, ασκώντας φιλική πολιτική υπέρ τη ελληνικής επανάστασης και κόβοντας τα πρώτα δάνεια. Η συνθηκολόγηση εν τέλει μεταξύ Ρωσίας και Αγγλίας είχε ως επακόλουθο την αναγνώριση της ελληνικής Επανάστασης (1826) και την από κοινού με τη Γαλλία εμπλοκή στην καθοριστική μάχη για την έκβαση της Επανάστασης, τη Ναυμαχία του Ναβαρίνο (1827).
Βασίλης Ραφαηλίδης, Ιστορία (Κωμικοτραγική) Του Νεοελληνικού Κράτους, εκδ. Εκδόσεις 21ος, 1993
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Η ελληνική επανάσταση ήδη το Φλεβάρη του 1821 έχει ξεκινήσει, και πυρώνει σε πολλά σημεία της επικράτειας, από την Κρήτη μέχρι τη Νάουσα και τη Χαλκιδική. Κλέφτες και αμαρτωλοί, μαζί με γυναικόπαιδα υπό τις εντολές των οπλαρχηγών, της Φιλικής Εταιρείας και των ξένων Δυνάμεων ρίχνονται στη μάχη. Η ομοψυχία δεν είναι πάντα δεδομένη, φιλονικίες, συμφέροντα και ρουσφέτια ανεβάζουν και κατεβάζουν πρόσωπα και γεγονότα. Μα ο απλός λαός λαχταρά να απαλλαγεί από κάθε είδους σκλαβιά ξένων και ραγιάδων. ”Τσεκούρι και φωτιά στους προσκυνημένους” προστάζει ο Κολοκοτρώνης και το στίγμα της επανάστασης, ανάμεσα σε πολλούς άλλους, το δίνουν οι ανώνυμοι άνθρωποι, οι Σουλιώτισσες, οι Ναουσαίες, οι Μωραΐτισσες, οι Χιώτισσες, οι Μεσολογγίτισσες και οι Κρητικές.
Γιάννης Κορδάτος, Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επανάστασης, εκδ. Μάτι, 2005
OI ΠΟΛΙΟΡΚΙΕΣ ΚΑΙ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ
Μεσολόγγι: Η πολιορκία και η Έξοδος του πρόκειται για ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γεγονότα της Επανάστασης του 1821. Σημάδεψε τον Αγώνα για την Ανεξαρτησία και προκάλεσε τη συγκίνηση σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, γιγαντώνοντας την υποστήριξη στον δοκιμαζόμενο λαό που πολεμούσε κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Η πρώτη από τον Απρίλιο του 1825 μέχρι τον Οκτώβριο του 1825 όταν η πόλη πολιορκήθηκε από τα στρατεύματα του Κιουταχή και η δεύτερη από τον Δεκέμβριο του 1825 έως τον Απρίλιο του 1826 από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ και του Κιουταχή από κοινού. Tον Ιούνη του 1826 ο Β. Ουγκώ υμνεί στους ήρωες του Μεσολογγίου, για το Μεσολόγγι θα γράψει ο Γ. Μίλερ και πολλοί άλλοι ποιητές. Ο Κ. Παγκανέλ εκδίδει αμέσως βιβλίο με τίτλο «Το Μεσολόγγι δεν υπάρχει πια» και ο μέγας Γκαίτε στον «Φάουστ» τοποθετεί τον Ευφορίωνα στο Μεσολόγγι να λέει την περίφημη φράση « Πάντα ψηλότερα να ανεβαίνω, πάντα μακρύτερα να κοιτάζω».
Νίκος Κασομούλης, Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833, Tρίτος Τόμος, εκδ. Χορηγία Παγκείου Επιτροπής, 1940-1942
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΣΤΙΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ
Οι γυναίκες στην πολιορκία και στην έξοδο του Μεσολογγίου ήταν αυτές που συγκέντρωναν τα βόλια και τα επέστρεφαν στη φρουρά, ήταν αυτές φρόντιζαν τους τραυματισμένους, τα παιδιά, γέμιζαν τα κανάτια νερό και προσπαθούσαν να ξεγελάσουν την πείνα των πολιορκημένων. Από κοντά βοηθούσαν και οι Γελεκτσήδες, οι Μεσολογγίτες έφηβοι, 90 περίπου στον αριθμό, που οι περισσότεροι δεν ήταν παραπάνω από 15-16 χρονών και πρόσφεραν πολλά στις πολιορκίες και την Έξοδο του Μεσολογγίου. Πήραν το όνομά τους από το γιλέκο που φορούσαν για να μην τους βαραίνει η κάπα.
Τάκης Λάπας, Ελληνικά ιστορικά ανέκδοτα : 1750-1862, εκδ. Πεχλιβανίδης
Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ DELACROIX
O Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος Eugene Delacroix, διαποτισμένος από τις αξίες του διαφωτισμού, στρέφει το ενδιαφέρον του στους θεμελιωτές της δημοκρατίας: τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τα ιδεώδη που αναπτύχθηκαν στους κλασικούς χρόνους. Θεωρώντας την ελληνική επανάσταση θεματοφύλακα των ιδεών αυτών εμπνέεται και συγκινείται από τον αγώνα για ελευθερία, δημοκρατία και ανεξαρτησία από τον ξένο ζυγό. Ορμώμενος από την Αφροδίτη τη Μήλου των ελληνιστικών χρόνων, το νέο απόκτημα του Λούβρου την εποχή εκείνη, εξυμνεί τη γυναικεία τόλμη και ομορφιά παραλληλίζοντας την στο ζωγραφικό του έργο με την Ελευθερία και την Επανάσταση. Χαρακτηριστικότεροι πίνακες η “Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου” (1826), η Ελευθερία δηλαδή ως γυναικεία μορφή και η “Η Ελευθερία οδηγεί το λαό”, η Μarianne στα οδοφράγματα (Ιουλιανά 1830). Η Επανάσταση μια γυναίκα με τόλμη και πυγμή στα οδοφράγματα του Παρισιού μαζί με ήρωες του Victor Hugo. Το πολιτικό σώμα, η Ελευθερία και η Επανάσταση, λοιπόν που απεικονίζει ο Delacroix είναι το κλασικό αρχαιοελληνικό σώμα, ανακατασκευασμένο από τις αξίες του Διαφωτισμού.
Νίκη Κογκέλλη, «ΜΑΡΙΑΝΝΑ η πολιτική του σώματος στην επανάσταση», Διπλωματική Εργασία Δ.Π.Μ.Σ. Αρχιτεκτονική – Σχεδιασμός του Χώρου, ΕΜΠ, 2017
OI MEΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Στην έξοδο του Μεσολογγίου πολλές γυναίκες φόρεσαν φουστανέλα κράτησαν το καρυοφύλλι και το παιδί και βάδισαν στη φάλαγγα εξόδου. Μεσολογγίτισσα πολεμούσε με ντυμένη αντρικά ρούχα. Τα ονόματα εννέα γυναικών απαντώνται σε διάφορες πηγές:
Η Γυφτoγιάνναινα, γυναίκα του Σπύρου Γυφτογιάννη ήταν από την οικογένεια του τόπου, Κουβαρά τα αντρίκεια ρούχα μαζί με το σελάχι και τα τσαρούχια που φόρεσε κατά την Έξοδο, τα φύλαξε σαν πολύτιμα κειμήλια στην κασέλα της και όταν γέρασε ζήτησε να τη θάψουν μ’ αυτά. Κηδεύτηκε με πρωτοφανή συρροή λαού μέσα Γυφτoγιάνναινα σε πραγματική θρηνωδία.
Tασούλα, Μεσολογγίτισσα που πολεμούσε ντυμένη με αντρικά ρούχα. Η Γυφταγιάνναινα, γυναίκα του Σπύρου Γυφτογιάννη ήταν από την οικογένεια Κουβαρά. Tα αντρίκεια ρούχα μαζί με το σελάχι και τα τσαρούχια που φόρεσε κατά την Έξοδο, τα φύλαξε σαν πολύτιμα κειμήλια στην κασέλα της και όταν έφτασε 80 χρόνων ζήτησε να τη θάψουν μ’ αυτά. Πέθανε και κηδεύτηκε με πρωτοφανή συρροή λαού το 1880.
Χρυσάφω, από την Κλείσοβα, αναφερόταν και ως Χρυσηίς Καραγγελέ – Κουτσακάρη ή Μπαγιώργα. Κάτω από το τρομερό σφυροκόπημα των τούρκικων κανονιών βοήθησε στο φόρτωμα των πρυαρίων με πολεμοφόδια και νεροβάρελα, για να σταλούν στην Κλείσοβα. Έχασε τον άντρα της κατά την Έξοδο και μετά την απελευθέρωση, γύρισε στην πατρίδα της στο Ναύπλιο. Πέθανε το 1884 και θάφτηκε με ιδιαίτερες τιμές.
Χάιδω Καραγγελέ, Μπαγίωργια ή Κουτσακάρη. Αδερφή της Χρυσάνθης, ντύθηκε αντρίκεια και βγήκε στη φρουρά. Ήταν από τις τελευταίες επιζήσασες της εξόδου του Μεσολογγίου. Το 1884, δέχτηκε να δανείσει τις φορεσιές αυτές, τη δική της και της αδερφής της, στην Έκθεση των μνημείων του Αγώνα στην Αθήνα. Με τη διαβεβαίωση πως θα επιστραφεί, αφού ήθελε να ταφεί φορώντας τη.
Σάννα, δούλεψε στην οικεία του Ιωάννη – Ιάκωβου Μάγερ, ο αφέντης της πέθανε στον Απρίλη του 1826 στην έξοδο, εκείνη επέζησε.
Πιτoύλαινα, ήταν από τις γυναίκες που φόρεσε φουστανέλα, αρματώθηκε και ετοιμάστηκε για την έξοδο.
Θεοδώρα Χρυσικοπούλου, ντύθηκε αντρικά πήρε το καρυοφύλλι της και ακολούθησε.
Βασιλική Τζαβέλα, παντρεμένη με τον Κίτσο Τζαβέλα. Τη μέρα της εξόδου του Μεσολογγίου, φόρεσε φουστανέλα, αρματώθηκε και κρατώντας αγκαλιά το παιδί της ακολούθησε.
Αλεφάντω Ζάνα, Γαλαξειδιώτισσα χήρα, με ένα παιδί, κορίτσι. Βρέθηκε στο Μεσολόγγι στη δεύτερη πολιορκία, με το καρυοφύλλι στο χέρι υπερασπιζόταν το Μεσολόγγι. Πιάστηκε στην έξοδο και πουλήθηκε μαζί με το παιδί της σε σκλαβοπάζαρο στην Αίγυπτο. Ύστερα από 44 χρόνια, γύρω στο 1870, κατόρθωσε, μόνη και παντέρημη, να γυρίσει στο Γαλαξίδι.
EUROPE, THE AGE OF ENLIGHTENMENT AND FRANCE
Europe at the turn of the 18th-19th century, leaving behind the slow-moving feudalism, is growing rapidly, with the most industrialized economy and trade. The capitalist and free economy is consolidating as well as the strengthening of national formations. The age of Enlightenment is here changing societies: democracy – individual freedoms – right reason. The French Revolution marks the beginning of change. In 1789, the Constituent Assembly voted the Declaration of the Rights of Man and of the Citizen.
THE 19TH CENTURY AND THE WOMEN’S LIBERATION IN THE WEST
The 19th century, the century of the first female proclamation, the century of the first claims of gender equality and its potential realization through roadblocks and revolutions. Olympia de Guze, one of the first French feminists of the first wave, drafted the first Declaration of the Civil Rights of Women and Women, but the movement and her comrades, unwilling to welcome her, reserved her execution on the guillotine in 1793.
THE EASTERN ISSUE, THE “DEMOCRACY” OF THE EAST
The Eastern Question for the Foreign Powers was a thorn in the side of the “chronic patient” in political claims between Russia, Britain, Austria and France. Initially, the countries that formed the Holy Alliance were opposed to any revolutionary action that would put in danger the peace that had been established in Europe after the defeat of Napoleon at Waterloo (1815). The Greek revolutionaries had to face in the military field strong forces of the Ottoman Empire but also in the diplomatic one a hostile Europe. The words of Kolokotronis reflect the reality better: “When we started the Revolution, the world thought we were crazy”. Things took a different turn with the diversification of English policy, who had as an ultimate goal to prevent the Russians from coming to the Mediterranean Sea, by pursuing a friendly policy in favor of the Greek revolution and cutting off the first loans. The capitulation in the end between Russia and England resulted in the recognition of the Greek Revolution (1826) and the joint involvement with France in the decisive battle for the outcome of the Revolution, the Battle of Navarino (1827).
THE GREEK REVOLUTION
The Greek revolution in February 1821 hasalready begun, and is growing in many parts of the territory, from Crete to Naoussa and Halikidiki. Thieves and sinners, along with women and children under the orders of the chiefs, the Filiki Eteria and the foreign Powers are thrown into battle. Solidarity is not always a given, quarrels, interests and bribes raise and lower persons and events. But the common people long to get rid of all kinds of slavery locals or foreigners and. “Ax and fire to the worshipers” Kolokotronis protects and the stigma of the revolution, among many others, is given by the anonymous people, the Souliotisses, the Naoussa, the Moraitisses, the Chiotisses, the Mesolongitisses and the Cretans.
THE SIEGES AND THE EXIT OF MESSOLONGHI
Messolonghi: The siege and its Exodus is one of the most characteristic events of the Revolution of 1821. It marked the Struggle for Independence and caused emotion in all the lengths and breadths of the earth, gaining the support of the tested people who fought against it. Ottoman Empire: The first from April 1825 to October 1825 when the city was besieged by Kiutahi’s troops and the second from December 1825 to April 1826 by Ibrahim and Kiutahi’s troops together. In June 1826, V. Hugo praises the heroes of Messolonghi, G. Miller and many other poets will write about Messolonghi. K. Paganel immediately published a book entitled “Messolonghi no longer exists” and the great Goethe in “Faust” places Euphorion in Messolonghi saying the famous phrase “Always go higher, always look farther”.
WOMEN AND TEENAGERS IN THE SIEGES OF MESSOLOGGIO
The women in the siege and at the Exodus of Messolonghi were the ones who collected the bullets and returned them to the guard, they were the ones who took care of the wounded, the children, filled the jugs with water and tried to deceive the hunger of the besieged. The Gelektsides, the Messolonghi teenagers, about 90 in number, most of whom were not more than 15-16 years old, also helped closely and offered a lot to the sieges and the Exodus of Messolonghi. They got their name from the vest they wore so that the cape would not weigh them down.
THE WOMEN’S FIGURE OF FREEDOM AND REVOLUTION IN DELACROIX’S WORK
The French romantic painter Eugene Delacroix, imbued with the values of the Enlightenment, turns his attention to the founders of democracy: ancient Greek culture and the ideals developed in classical times. Considering the Greek revolution as the guardian of thοse ideas, he is inspired and moved by the struggle for freedom, democracy and independence from the foreign yoke. Rushing from Aphrodite on Milos in Hellenistic times, the new acquisition of the Louvre at that time, praises female boldness and beauty while paralleling it in his painting with Freedom and Revolution. The most characteristic paintings are “Greece in the ruins of Messolonghi” (1826) and Freedom as a female figure in “Freedom leads the people”, Marianne at the roadblocks (1830). The Revolution is a woman with courage and a foothold in the roadblocks of Paris along with heroes of Victor Hugo. The political body, Freedom and Revolution, depicted by Delacroix, is the classic ancient Greek body, reconstructed from the values of the Enlightenment.
THE WOMEN OF MESSOLONGHI IN THE STRUGGLE OF FREEDOM
During the Exodus of Messolonghi many women wore fustanella (skirt), held the karyofilli (weapon) and the child and walked to the exit phalanx. Mesolongitissa -woman from Mensolonghi- was fighting in men’s clothes. The names of nine women are found in various sources:
Gyftagiannaina, wife of Spyros Gyftogiannis, was from the local family. He was buried with an unprecedented influx of people in real mourning.
Tassoula, Mesolongitissa -from Mensolonghi- who fought dressed in men’s clothes. Gyftagiannaina, wife of Spyros Gyftogiannis was from the Kouvaras family. The manly clothes along with the skate and the tsarouchia that she wore during the Exodus, she kept as precious heirlooms in her chest and when she reached the age of 80 she asked to be buried with them. He died and was buried with an unprecedented influx of people in 1880.
Chrysafo, from Kleisova, was also referred to as Chrysis Karangele-Koutsakari or Bagiorga. Under the terrible pounding of the Turkish cannons, she helped load the reefs with ammunition and water barrels to be sent to Kleisova. She lost her husband during the Exodus and after her release, she returned to her homeland in Nafplio. She died in 1884 and was buried with special honors.
Haido Karagele, Bagiorgia or Koutsakari. Chrysanthi’s sister, dressed as a man and went out to the guard. She was one of the last survivors of the Messolonghi exit. In 1884, she agreed to lend these costumes, her own and her sister’s, to the Exhibition of Monuments of the Struggle in Athens. With the assurance that he will return, since she wanted to be buried wearing it.
Sanna, worked in the family of Ioannis – Iakovos Meyer, her master died in April 1826 at during the Exodus, she survived.
Pitoulaina, was one of the women who wore a fustenella, rigged and prepared for the Exodust.
Theodora Chrysikopoulou, dressed as a man, took her weapon and followed.
Vasiliki Tzavela, married to Kitsos Tzavelas. On the day of the departure of Messolonghi, she wore a skirt, took her weapon and holding her child in her arms followed.
Alefanto Zana, a widow from Galaxidi, with a child, a girl. He was found in Messolonghi during the second siege, defending Messolonghi with a caryophyll in his hand. She was caught at the exit and sold with her child in a slave market in Egypt. After 44 years, around 1870, she managed, alone and married, to return to Galaxidi.
Λουίζα Καλούση
Τα τελευταία δέκα χρόνια ζει και εργάζεται στα Χανιά. Παράλληλα προσπαθεί να ολοκληρώσει τις σπουδές της στο τμήμα της Αρχιτεκτονικής Σχολής στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Πέρασε τα πρώτα επτά χρόνια μετά την ενηλικίωση της στην Πάτρα, όπου αποφοίτησε από το τμήμα Ανακαίνισης και Αποκατάστασης κτιρίων στο ΤΕΙ Πάτρας. Μέχρι τα δεκαοχτώ της ήταν στη θαλπωρή, αν και δεν είναι πάντα τέτοια, της οικογενειακής της αγκάλης στην Αθήνα.
Louisa Kalousi
She has been living and working in Chania for the last ten years. At the same time she tries to complete her studies at the Department of Architecture at the Technical University of Crete. She spent the first seven years after coming of age in Patras, where she graduated from the Department of Renovation and Restoration of buildings at the TEI of Patras. Until the age of eighteen she was in the warmth, although it is not always so, of her family embrace in Athens.