της Αθηνάς Χαραλαμποπούλου
Η Ναυμαχία του Ναβαρίνο: Σημαίνοντα Ίχνη στις Θάλασσες της Πελοποννήσου
Η ναυμαχία στο Ναβαρίνου έγινε στις 8/20 Οκτωβρίου του 1827, κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης (1821-1832) στον κόλπο Ναβαρίνο, στη δυτική ακτή της χερσονήσου της Πελοποννήσου στο Ιόνιο Πέλαγος.
Είναι η τελευταία σημαντική ναυμαχία στην ιστορία που διεξήχθη εξ ολοκλήρου με ιστιοφόρα σκάφη. Επίσης ποτέ στην ιστορία του πολέμου των κανονιοφόρων ιστιοφόρων δεν βρέθηκαν τόσα πολλά πλοία, με τόσο μεγάλη δύναμη πυρός, συγκεντρωμένα σε ένα τόσο περιορισμένο χώρο.[1] Οι δυνάμεις που ενεπλάκησαν στην Ναυμαχία ήταν οι συμμαχικές, βρετανική, γαλλική και ρωσική, και η συνδυασμένη οθωμανική και αιγυπτιακή αρμάδα η οποία κατέληξε να καταστρέφεται. Οι συγκεντρωμένοι στόλοι των τριών μεγάλων δυνάμεων συνιστούσαν ισχυρή ναυτική δύναμη. Αν και υστερούσαν αριθμητικά του συνδυασμένου οθωμανο-αιγυπτιακού στόλου, τόσο σε αριθμό όσο και σε μέγεθος πλοίων, και αριθμό πυροβόλων, η τριμερής πλευρά υπερτερούσε σε πειθαρχία, εκπαίδευση και ιδίως σε πείρα στον θαλάσσιο πόλεμο –κυρίως από ναυμαχίες μεταξύ Άγγλων και Γάλλων. Επιπλέον τα πυροβόλα τους, αν και λιγότερα-1324 η τριμερής και 2240 οι Τουρκοαιγύπτιοι- ήταν μεγαλύτερα και επομένως ισχυρότερα σε δύναμη πυρός (σημειώνεται ότι κατά την ναυμαχία σε πολλά Αιγυπτιακά πλοία επέβαιναν Γάλλοι αξιωματικοί). Η καταβύθιση του οθωμανικού μεσογειακού στόλου έσωσε την Ελληνική Επανάσταση από την κατάρρευση προς την οποία έβαινε μετά από 6 και πλέον χρόνια άνισου αγώνα του ελληνικού λαού εναντίον δυνάμεων που επιστράτευε η Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα Βαλκάνια, την Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, ακόμα και τη Δυτική Ευρώπη. Η Ναυμαχία αυτή θα λέγαμε πως ίσως επικυρώνει την εξάρτηση της Ελλάδας από τους Συμμάχους.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η Ναυμαχία δόθηκε από αγκυροβολημένα ως επι το πλείστον πλοία με την κίνηση να υπαγορεύεται μόνο από τα ανθρώπινα σώματα που πετούσαν οβίδες και τις βολές των κανονιών. Ενδιαφέρον έχει επίσης, να μελετήσει κανείς τι γράφεται στον αγγλικό, γαλλικό και ρωσικό τύπο για την Ναυμαχία. Οι θέσεις, έθεσαν το συμβάν σε δίπολο, ως «λαμπρό επίτευγμα» ή «αξιοθρήνητο γεγονός».
Γιατί όμως οι σύμμαχοι να βοηθήσουν την Ελλάδα;
Οι δυνάμεις συμφώνησαν με τη Συνθήκη του Λονδίνου (1827), περί τα τέλη Ιουνίου, να αναγκάσουν την οθωμανική κυβέρνηση να παραχωρήσει αυτονομία στους Έλληνες και απέστειλαν ναυτικές μοίρες στην ανατολική Μεσόγειο για να επιβάλουν την πολιτική τους αλλά και να καταστείλουν την πειρατεία που έβλαπτε το βρετανικό εμπόριο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελληνική πλευρά με πράξη της (21 Ιουνίου), δέχθηκε αμέσως την συμφωνία αλλά ο Ιμπραήμ, που στο μεταξύ ήλεγχε σχεδόν όλη την Πελοπόννησο, ζήτησε προθεσμία έως ότου λάβει εντολές από την Αίγυπτο και την Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος υποσχέθηκε ότι ο στόλος του δεν θα εξέλθει από την Πύλο πριν έλθουν οι διαταγές που περιμένει. Την 6η Σεπτεμβρίου συνέβη ναυτικό επεισόδιο μεταξύ βρετανικών και τουρκο-αιγυπτιακών πλοίων στα παράλια της, όπου το ατμόπλοιο “Καρτερία” με κυβερνήτη το Φρανκ Χέιστινγκς κατέστρεψε 6 μικρά τουρκικά σκάφη και ένα αλγερινό. Μετά από αυτό, την 19 Σεπτεμβρίου, σημαντική μοίρα του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου παραβίασε την υπόσχεση και απέπλευσε από την Πύλο για να τιμωρήσει τα βρετανικά πλοία. Έτσι συγκεντρώθηκαν οι συμμαχικές δυνάμεις στην Πύλο.
Τα βαθύτερα αίτια όμως είναι ότι το βρετανικό, γαλλικό και ρωσικό εμπόριο είχε πληγεί από τις συνεχείς αναταραχές στην Μεσόγειο. Με τους μεν Βρετανούς να έχουν δανείσει σημαντικά ποσά στους Έλληνες κατά την διάρκεια της Επανάστασης, και να ανησυχούν για την επιστροφή των δανείων τους. Τους δε Γάλλους από την μια να τρέμουν για την ενδεχόμενη κατάρρευση της νεοσύστατης εμπορικής συμφωνίας τους με τον Μεχμέτ Αλή της Αλεξάνδρειας, από την άλλη, η νίκη αυτή ήταν γι΄ αυτούς μια ηθική ικανοποίηση για την αξία του πολεμικού τους ναυτικού, «που τόσο είχε ταπεινωθεί από την πανωλεθρία του Τραφάλγκαρ»[2]. Η Γαλλία, μάλιστα, ένωσε τις άλλες δύο δυνάμεις προκειμένου να αποκατασταθεί ο ηγετικός ρόλος της στις ευρωπαϊκές υποθέσεις μετά από την ήττα της στους Ναπολεόντειους πολέμους. Μόνον όταν φάνηκε ότι η Ελλάδα θα γίνει ανεξάρτητο κράτος (µε την υποστήριξη τού Ηνωµένου Βασιλείου και της Γαλλίας), αποφάσισε και η Ρωσία να στείλει στόλο στη ναυμαχία τού Ναβαρίνου, µόνο και µόνο για να µη µμείνει απ’ έξω. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα Ρωσικά πολεμικά πλοία ήταν λιγότερα από τα Βρετανικά και τα Γαλλικά, καθώς και ότι µμπήκαν τελευταία στον κόλπο, και πως η ναυαρχίδα του ρωσικού στόλου ονομαζόταν «Αζόφ» όπως το δεύτερο σημαντικότερο επίνειο της Ρωσίας στο βορειοανατολικό κομμάτι της Μαύρης Θάλασσας, το οποίο οι Ρώσοι στόχευαν να κάνουν εμπορικό κέντρο στην θέση της Οδησσού, λόγω της ασφαλέστερης θέσης του (ανήκει ακόμα και σήμερα σε ρωσικά εδάφη).
The Battle of Navarino: Significant Traces in the Seas of the Peloponnese
The Battle of Navarino was a naval battle fought on 20 October (O. S. 8 October) 1827, during the Greek War of Independence (1821–32), in Navarino Bay (modern Pylos), on the west coast of the Peloponnese peninsula, in the Ionian Sea.
It is the last major naval battle in history conducted entirely by sailing boats. It was the last major naval battle in history to be fought entirely with sailing ships, although most ships fought at anchor.[3] The Allies’ victory was achieved through superior firepower and gunnery. The forces involved in the Naval Battle were the Allied, British, French, and Russian, and the combined Ottoman and Egyptian armies which ended up being destroyed. The assembled fleets of the three great powers constituted a strong naval force. Although they were numerically inferior to the combined Ottoman-Egyptian fleet, both in number and size of ships, and number of artillery, the tripartite side excelled in discipline, training and especially in naval warfare – mainly from naval battles between the British and the French. In addition, their artillery, although smaller – 1324 the tripartite and 2240 the Turkish-Egyptian – was larger and therefore more powerful in firepower (it is noted that during the naval battle on many Egyptian ships French officers were on board). The sinking of the Ottoman Mediterranean fleet saved the Greek Revolution from the collapse it was heading towards after more than 6 years of unequal struggle of the Greek people against forces recruited by the Ottoman Empire from the Balkans, Asia Minor, the Middle East, North Africa, even Western Europe. We would say that this naval battle might validate Greece’s dependence on the Allies.
It is noteworthy that the Naval Battle was fought by mostly ships at anchor with the movement being dictated only by the human bodies that fired shells and the cannon shots. It is also interesting to study what is written in the English, French and Russian press about the Naval Battle. The positions put the event in a dipole, as a “brilliant achievement” or “a deplorable event”.
But why should the allies help Greece?
The forces agreed with the Treaty of London (1827), at the end of June, to force the Ottoman government to grant autonomy to the Greeks and sent naval squadrons to the eastern Mediterranean to enforce their policy and suppress piracy that was damaging trade in the Eastern Mediterranean. The Greek side, in an act (June 21), immediately accepted the agreement, but Ibrahim, who in the meantime controlled almost the entire Peloponnese, asked for a deadline until he received orders from Egypt and Istanbul. He promised that his fleet would not leave Pylos until the orders he was waiting for arrived. On September 6, a naval incident occurred between British and Turkish-Egyptian ships off the coast, where the steamer “Carteria” piloted by Frank Hastings destroyed 6 small Turkish boats and an Algerian. After that, on September 19, a major squadron of the Turkish-Egyptian fleet broke its promise and sailed from Pylos to punish the British ships. That leads to the allied forces gathering in Pylos.
But the deeper reasons for the battleship are that British, French, and Russian trade had been redused by the ongoing conflicts in the Mediterranean. British had lent significant sums to the Greeks during their Revolution, and worried about the repayment of their loans. The French, on the one hand, feared for the possible collapse of their newly formed trade agreement with Mehmet Ali of Alexandria, on the other hand, the victory was for them a moral satisfaction for the value of their navy, “which had so much humiliated by the Trafalgar disaster “[4]. France, in fact, joined the other two powers to restore its leading role in European affairs, after its defeat in the Napoleonic Wars. Only when it became clear that Greece would become an independent state (with the support of the United Kingdom and France) did Russia decide to send a fleet to the naval shipwreck, only to be left out. It should be noted that Russian warships were fewer than the British and French, they last sank in the Gulf, and that the flagship of the Russian fleet was called “Azov” as Russia’s second most important port in the northeastern part of the Black Sea , which the Russians aimed to make a trading center on the site of Odessa, due to its safer location (it is still Russian territory today).
[1] Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Ο αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία. Πολιτική και στρατηγική των Ελλήνων και της οθωμανικής αυτοκρατορίας 1821-1832, εκδ.Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 1996, σελ.266
[2] Νικόλαος Πετσάλης-Διομήδης, «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου-Η σύγκρουση-Ο αντίκτυπος», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΒ (1975),σελ.468
[3] Charalambos Papasotiriou, The struggle for Greek independence. Politics and strategy of the Greeks and the Ottoman Empire 1821-1832, ed.I. Sideris, Athens, 1996, p.266
[4] Nikolaos Petsalis-Diomidis, “The naval battle of Navarino-The conflict-The impact”, History of the Greek Nation, Ekdotiki Athinon, vol.IB (1975), p.468
Αθηνά Χαραλαμποπούλου
Η Αθηνά Χαραλαμποπούλου είναι απόφοιτος του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2019. Αυτή την στιγμή παρακολουθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα με τίτλο: “Έρευνα στην Αρχιτεκτονική: Σχεδιασμός – Χώρος – Πολιτισμός” στο ΕΜΠ. Ως ερευνήτρια, επικεντρώνεται στην διερεύνηση της Αρχιτεκτονικής πράξης μέσω φιλοσοφικής, ιστορικής και κοινωνικής προσέγγισης.
Athena Charalampopoulou
Athena Charalampopoulou is an Architect, Diploma, School of Architecture, University of Patras 2019, specialized in Theoretical Studies. Currently attending Postgraduate studies, titled: “Research in Architecture: Architectural Design – Space – Culture” in NTUA. As a researcher, focuses on the investigation of the object of Architecture through the philosophical, historical, and social approach.