της Ελευθερίας Κωστοπούλου
Ναυτοσύνη, λιμάνι – εμπορείο, θαλάσσιοι δρόμοι – συνδέσεις και επαφές. Ένα Αιγαίο που μεταλλάσσεται κάθε αιώνα
Οι επιδόσεις στις μεγάλες θαλάσσιες αποστάσεις και η παράλληλη ανάπτυξη μιας εξωστρεφούς χερσαίας ελληνικής διασποράς από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη Β. Ευρώπη, διαμόρφωσε το υπόβαθρο για την Ελληνική Επανάσταση, αλλά και τη βάση ανάπτυξης της σύγχρονης ελληνόκτητης ναυτιλίας και της ξεχωριστής θέσης που κατέχει σήμερα στον κόσμο. Η ανάλυση παρουσιάζει τις εστίες και τα θαλάσσια δίκτυα που διαμορφώθηκαν από Έλληνες ναυτικούς τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα δίκτυα αυτά χωρίζονται σε δίκτυα τεσσάρων χρονικών περιόδων, δύο πριν και δύο μετά την επανάσταση του 1821.
Ξεκινώντας από την πειρατεία σκοπός είναι να δοθεί σημασία στην ναυτική παράδοση που υπήρχε πριν ακόμα αναπτυχθεί ένας οργανωμένος στόλος. Ακολουθεί το δίκτυο των πλοίων που χρησιμοποιήθηκαν για το εμπόριο και εκμεταλλεύτηκαν τόσο την γεωγραφική θέση της χώρας όσο και ειδικές ευκαιρίες που παρείχε η εποχής όπως η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, η συνθήκη Αϊναλί Καβάκ και η Γαλλική επανάσταση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση των ελληνικών πλοίων αλλά και την εξάπλωση της ναυτιλιακής δύναμης στην Ευρώπη και την Αμερική. Ενδεικτικά πλοία με σιτηρά έφταναν στην Γένοβα από εκεί στην Βαρκελώνη, στην Ισπανία ακόμη διέσχιζαν και τον Ατλαντικό και μετά επέστρεφαν με αντίστροφο δρομολόγιο. Σημαντικό εδώ είναι να αναφερθεί ότι τόπους φόρτωσης αποτέλεσαν κυρίως μικρότερα λιμάνια, έρημη τόποι.
“1810 υπήρχαν 1800 ναυτικές οικογένειάς από 40 νησιά με 1000 μεγάλα ποντοπόρα εμπορικά ιστιοφόρα μέσου μεγέθους 150 τόνων στη Μεσόγειο τον Ατλαντικό και τη Βόρεια θάλασσα. Και άλλα τουλάχιστον 2.500 ακτοπλοϊκά ιστιοφόρα κάτω των 30 τόνων”
Μετά την επανάσταση ακολούθησε μια περίοδος ύφεσης των ναυτικών δυνάμεων και υπήρξαν έντονα μεταναστευτικά κύματα. Την ύφεση διαδέχθηκε όμως ο βιομηχανικός 19ος αιώνας, η εποχή του ατμού, ο οποίος εκτός από τα εκατοντάδες ατμοκίνητα εργοστάσια δίπλα στις αναπτυσσόμενες νησιώτικες πόλεις έφερε και την ανάπτυξη ενός νέου ισχυρού στόλου. Το ναυτικό κέντρο του Αιγαίου, μετατοπίστηκε για πρώτη φορά στη δυτική ηπειρωτική του ακτή, στο λιμάνι του Πειραιά όμως τα νησιά του κεντρικού Αιγαίου συνέχιζαν να έλκουν μεγάλο τμήμα της κίνησης.
Τέλος, φτάνουμε στο σήμερα, πιο συγκεκριμένα από τα τέλη του 20ου αιώνα έως σήμερα όπου ο τουρισμός έπαιξε τον μεγαλύτερο ρόλο ωθώντας τα μεγέθη στα ύψη. Οι αριθμοί είναι τόσο μεγάλοι που έχουν χάσει το νόημα τους.
Σκοπός αυτής την ιστορικής αναδρομής τόσο στο κείμενο όσο και στους χάρτες, τα διαγράμματα και την τελική κατασκευή είναι να παρουσιασθεί και να υμνηθεί η σχέση της Ελλάδας με την θάλασσά, η σημασία της τόσο για την επανάσταση όσο και για την ανάπτυξη της χώρας πριν και μετά. “Ο στόλος που διοικούν από την ξηρά Έλληνες επιχειρηματίες και στη θάλασσα Έλληνες καπετάνιοι μέσα σε 200 χρόνια αυξήθηκε πάνω από 4000 φορές.”
Το μεγαλύτερο μέρος της έννοιας του πλοίου δεν είναι το ταξίδι στη θάλασσα αλλά το περίμενε για να φορτώσεις.
Maritime, port – trade, sea routes – connections and contacts. The Aegean Sea that mutates every century
by Eleftheria Kostopoulou
The performance over long sea distances and the parallel development of an extroverted Greek land dispersion from the Black Sea to Northern Europe, formed the background for the Greek Revolution, and also the basis for the development of modern Greek-owned shipping and the special position it holds today in the world.
The analysis presents the outbreaks and sea networks that were formed by Greek sailors both in Greece and worldwide. There are networks of four time periods, two before and two after the revolution of 1821.
Starting with piracy, the aim is to raise the importance of the naval tradition that existed before even an organized fleet had developed. Following, is the network of ships used for trade which took advantage of both the geographical position of the country and the special opportunities provided by the time such as the Treaty of Kyutsuk-Kainartzis, the Treaty of Ainali Kavak and the French Revolution. This resulted in the rapid growth of Greek ships in number but also the spread of naval power in Europe and America. Indicatively, ships with grain arrived in Genoa from there to Barcelona, to Spain and even crossed the Atlantic Ocean and then returned following a reverse route. It is important to mention here that loading points were mainly smaller ports, deserted places.
“In 1810 there were 1800 family sailors from 40 islands with 1000 large seagoing merchant sailboats of average size of 150 tons in the Mediterranean, the Atlantic and the North Sea. And at least 2,500 other sailing vessels under 30 tons.”
After the revolution a period of decline of the naval forces and intense migratory waves arrived. The recession, however, was followed by the industrial 19th century, the era of steam, which, in addition to the hundreds of steam-powered factories next to the developing island cities, also brought about the development of a new powerful fleet. The naval center of the Aegean was relocated for the first time to its western mainland, in the port of Piraeus. Τhe islands of the central Aegean, nevertheless, continued to attract much of the traffic. Finally, from the end of the 20th century until today we find ourselves in a period when tourism plays the greatest role making the numbers so large that they have lost their meaning.
The purpose of this historical review both in text and in maps, diagrams and the final construction is to present and praise the relationship of Greece with the sea, its importance both for the revolution and for the development of the country before and after. “The fleet run by Greek businessmen on land and Greek captains at sea has increased more than 4,000 times in 200 years.”
Most of the concept of the ship is not the voyage but waiting for it to load.
Ελευθερία-Μαρία Κωστοπούλου
Η Ελευθερία-Μαρία Κωστοπούλου είναι φοιτήτρια αρχιτεκτονικής στο πέμπτο έτος της σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών στο Ε.Μ.Π.. Έχει ασχοληθεί με την σύνθεση σε όλες τις κλίμακες και με την ερευνά των πολύπλευρων δυνατοτήτων της τεχνολογίας στον σχεδιασμό. Επιπλέον, βρίσκει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις ποικίλες μορφές απεικόνισης και στους διαφορετικούς τρόπου παρουσίασης της πληροφορίας.
Eleftheria-Maria Kostopoulou
Eleftheria-Maria Kostopoulou studies architecture in the fifth year of Architecture Engineering at NTUA. She has already an experience designing in various scales and has explored multifaceted possibilities of technology in design. In addition, she finds a particular interest in the diversity of representation methods and the different ways of presenting information.