του Ζαχαρία Ουρανού
Η σχέση λιμανιού με την πάνω χώρα της Ύδρας και η ναυτική παράδοση του νησιού
Διερευνάται η σχέση οικιστικής ανάπτυξης που διέπει το δίπολο λιμάνι – πάνω οικισμός Χώρας στο νησί της Ύδρας, από την ίδρυση του οικισμού της έως και τα μέσα του 20ου αιώνα, καθώς και η – αλληλένδετη με την ανάπτυξη της – ναυτική παράδοση του νησιού κατά την ίδια χρονική περίοδο.
Το ιδιαίτερο ανάγλυφο της Ύδρας, καθόρισε σημαντικά την εξέλιξη του οικισμού της, με το βραχώδες και άγονο τοπίο να περιορίζει την ανάπτυξη του οικιστικού και οδικού δικτύου της, ταυτόχρονα όμως συμβάλλοντας στη διατήρηση του οικιστικού τοπίου μες στο χρόνο και αποτελώντας τον θεμελιώδη παράγοντα για την ενασχόληση των κατοίκων με τη ναυτιλία.
Η θέση της Ύδρας απέναντι από την πελοποννησιακή ακτή όπως και η θέση του οικισμού της, ευνοεί τον οπτικό έλεγχο και την εποπτεία της θαλάσσιας περιοχής γύρω από το νησί, γεγονός που συντέλεσε στην αλματώδη ανάπτυξη της ναυτιλίας από τα μέσα του 16ου αιώνα λίγο μετά τον πρώτο εποικισμό της από Αρβανίτες πρόσφυγες. Οι πρώτοι κάτοικοι ίδρυσαν τον οικισμό της Κιάφας -ο αρχικός πυρήνας του οικισμού της Ύδρας – σε υψόμετρο 200μ και σε προφυλαγμένη οπτικά θέση από τη θάλασσα, ενώ από πολύ νωρίς στράφηκαν στην ναυτιλία. Οι πρώτες θαλάσσιες εμπορικές συνδέσεις πραγματοποιούνται με την απέναντι ακτή της Πελοποννήσου και τα νησιά των Σπετσών και τον Πόρο, λόγω των αναγκών της Ύδρας για ξυλεία, βασικών αγαθών και προμηθειών σε νερό.
Από τα μέσα του 17ου αιώνα ξεκινά η ναυπήγηση πλοίων στο νησί και με τον καιρό η Ύδρα εξελίσσεται σε σημαντική ναυτική δύναμη, καθώς εντάσσεται πολύ σύντομα στα εμπορικά θαλάσσια δίκτυα του Αιγαίου. Μετά τη ρωσοτουρκική συνθήκη ειρήνης του 1774, τα υδραίικα πλοία ταξιδεύουν με ρώσικη σημαία, διευρύνοντας το πεδίο δράσης τους και διατηρούν εμπορικές συναλλαγές με λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και όλης της Μεσογείου, άλλοτε εμπορευόμενοι σιτάρι και άλλα αγαθά και άλλοτε επιδιδόμενοι στο λαθρεμπόριο.
Ως αποτέλεσμα, η Ύδρα αποκτά σημαντικό πλούτο, ο πληθυσμός αυξάνεται και ο οικισμός επεκτείνεται πολύ γρήγορα πέραν του αρχικού πυρήνα του. Στην αρχή της επανάστασης, η Ύδρα έχει τον μεγαλύτερο ναυτικό στόλο με 186 πλοία, έναντι των άλλων ελληνικών νησιών όπως οι Σπέτσες, τα Ψαρά και η Κάσος. Την 14η Απριλίου 1821 ο Αντώνης Οικονόμου κηρύττει την επανάσταση στην Ύδρα σηματοδοτώντας την αρχή των πολεμικών επιχειρήσεων με τον οθωμανικό στόλο, οι οποίες χάρη στην πείρα και τον ηρωισμό του στόλου του νησιού, εξελίσσονται νικηφόρα υπέρ των επαναστατών.
Μετά την επανάσταση και την ανεξαρτησία του πρώτου ελληνικού κράτους, η Ύδρα αρχίζει να παρακμάζει ενώ μέρος του πληθυσμού της καταφεύγει σε άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου όπως η Σύρος και ο Πειραιάς. Η κατάσταση αρχίζει να αλλάζει μετά τα μέσα της δεκαετίας του 50′, όταν η Ύδρα αρχίζει να καθιερώνεται ως τουριστικός προορισμός λόγω του αναλλοίωτου σε μεγάλο βαθμό οικιστικού της περιβάλλοντος, έχοντας διατηρήσει πολλά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της. Ταυτόχρονα, ο οικισμός αρχίζει σημαντικά να εξαπλώνεται με ταχύ ρυθμό μέχρι και σήμερα, χωρίς να χάσει τη γραφικότητά του λόγω του αυστηρού πλαισίου στο οποίο υπόκειται η οικιστική ανάπτυξη του νησιού.
Μέσω της ψηφιακής κατασκευής, γίνεται αναφορά στο τοπίο του νησιού και στην γεωγραφική θέση της Ύδρας, ως οι σημαντικοί παράγοντες που έστρεψαν τον πληθυσμό στη ναυτιλία, η οποία συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική και πληθυσμιακή ανάπτυξη του οικισμού. Επιχειρείται η οπτικοποίηση της εξέλιξης της Ύδρας ως ναυτική δύναμη και η ένταξη της στα εμπορικά δίκτυα του 18ου και 19ου αιώνα, γεγονός που της επέτρεψε να αποκτήσει ισχυρό στόλο, συνεισφέροντας σημαντικά στην νικηφόρα έκβαση της Επανάστασης του 1821.
Shipping tradition and relationships between coastal and inland settlements: the case of Hydra
by Zaharias Ouranos
We will discuss the relationship of residential development that governs the bipolar port – upper settlement of Chora on the island of Hydra, from the foundation of its settlement until the middle of the 20th century, as well as the – interconnected with its development – naval tradition of the island during the same time period.
The special relief of Hydra significantly determined the evolution of its settlement, with the rocky and barren landscape limiting the development of its residential and road network, but at the same time contributing to the preservation of the residential landscape over time and being the fundamental factor for the involvement of residents by shipping.
The location of Hydra opposite the Peloponnesian coast as well as the location of its settlement, favors the visual control and surveillance of the sea area around the island, which contributed to the rapid development of shipping from the mid-16th century shortly after its first settlement by Arvanite refugees. The first inhabitants founded the settlement of Kiafa – the original core of the settlement of Hydra – at an altitude of 200m in a visually protected position from the sea, while from a very early age they turned to shipping. The first maritime trade connections are made with the opposite coast of the Peloponnese and the islands of Spetses and Poros, due to the needs of Hydra for timber, basic goods and water supplies.
From the middle of the 17th century the construction of ships on the island begins and over time Hydra develops into a significant naval power, as it soon became part of the commercial maritime networks of the Aegean. After the Russo-Turkish Peace Treaty of 1774, hydraic ships sailed under the Russian flag, expanding their scope and maintaining trade with ports in the Black Sea and throughout the Mediterranean, sometimes trading in wheat and other goods and sometimes indulging in smuggling.
As a result, Hydra acquires considerable wealth, the population increases and the settlement expands very quickly beyond its original core. At the beginning of the revolution, Hydra has the largest naval fleet with 186 ships, compared to other Greek islands such as Spetses, Psara and Kasos. On April 14, 1821, Antonis Oikonomou proclaims the revolution in Hydra, marking the beginning of military operations with the Ottoman fleet, which, thanks to the experience and heroism of the island’s fleet, develop victoriously in favor of the revolutionaries.
After the revolution and the independence of the first Greek state, Hydra began to decline while part of its population resorted to other areas of Greece such as Syros and Piraeus. The situation began to change after the mid-50s, when Hydra began to be established as a tourist destination due to its largely unchanged residential environment, having retained many elements of its traditional architecture. At the same time, the settlement begins to expand significantly at a fast pace until today, without losing its picturesqueness due to the strict framework to which the residential development of the island is subject.
Through my artwork, a reference is made to the landscape of the island and the geographical location of Hydra, as the important factors that turned the population to shipping, which contributed significantly to the economic and population development of the settlement. Attempts are made to visualize the evolution of Hydra as a naval power and its integration into the commercial networks of the 18th and 19th centuries, a fact that allowed it to acquire a strong fleet, contributing significantly to the victorious outcome of the Revolution of 1821.
Ζαχαρίας Ουρανός
Ο Ζαχαρίας Ουρανός (Κίεβο, Ουκρανία 1983) αποφοίτησε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (2009) και στη συνέχεια από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα ‘’Χώρος, σχεδιασμός και δομημένο περιβάλλον’’ της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, του Πολυτεχνείου Κρήτης (2017). Κατά την διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών του, παρακολούθησε μαθήματα στην Escuela Técnica Superior de Arquitectura του πανεπιστημίου του Valladolid στην Ισπανία (2004-2005). Έχει εργαστεί σε αρχιτεκτονικά γραφεία στην Ισπανία και στην Ελλάδα, μέρος της δουλειάς του έχει παρουσιαστεί σε εκθέσεις αρχιτεκτονικού έργου όπως η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Τοπίου της Βαρκελώνης (2015), ενώ άρθρα του που αφορούν ζητήματα αστικού σχεδιασμού έχουν δημοσιευθεί στα συνέδρια ”Changing Cities II” (2015) και ”Hybrid City: Data to the people” (2015).
Zacharias Ouranos
Zacharias Ouranos (Kiev, Ukraine 1983) holds a Diploma in Architecture from the School of Architecture, University of Thessaly (2009) and a MSc degree in Architecture and Urban strategies from the Technical University of Crete (2017). During his undergraduate studies he attended courses in architecture and urban planning at the Escuela Técnica Superior de Arquitectura of Valladolid, Spain (2004-2005). As an independent researcher he has worked for several architecture offices in Spain and Greece. He has participated in international architectural competitions and workshops, whereas part of his work has been presented in various exhibitions regarding architecture such as the Barcelona Landscape Biennale (2015). His work concerning urban issues has been presented at the international ”Changing Cities”(2015) and ”Hybrid City” (2015) conferences.